Yeryüzünde var olan diğer varlıklardaki gibi belki insanlar içinde tabii kanunlar vardır. Ama bu kanunlar zamanla yok olup gitmiştirler. Çünkü küçücük insan aklına güvenerek dünyaya düzen vermeye, onu kumanda etmeye kalkışmış, dünyanın yüzünü kendi büyük iddiaları, kararsız görüşleriyle bulandırmış, karmakarışık etmiştir.
“Gerçekten bizim olan hiçbir şey kalmamıştır; Bizim dediğimiz her şey sunî bir şeydir.”
İnsanlar her şeyi farklı şekillerde, farklı düşüncelerle görürler ve değerlendirirler.
Zalim kral Eflatun’a İran yapımı uzun ve güzel kokan bir elbise hediye etmiş. Eflatun, “Ben erkeğim, kadın elbisesi giymek istemem” diyerek almamış; Ama bir diğer arkadaşı almış ve demiş ki;
“İnsan ne giyerse giysin erkekse yine erkektir..”
Zalim kral o adamın yüzüne tükürmüş; Ama adam aldırmamış.
Dostları bu küçük düşürücü olayı yüzüne vurdukları zaman aldırmamış onlara:
“Ne olur?” demiş, “Balıkçılar da ufacık bir balığı tutmak için tepeden tırnağa deniz suyu ile ıslanmaya pekala katlanıyorlar...”
Eflatun lahanalarını yıkarken, yanından geçen o adama, “Lahana ile yaşamasını bilseydin, bir zalime dalkavukluk etmezdin” demiş.
O da ona, “İnsanlar arasında yaşamasını bilseydin, böyle lahana yıkamazdın” diye cevap vermiş.
Bakın akıl, farklı görüşleri insana nasıl kabul ettiriyor.
İki kulplu bir çömlek, ister sağından tut ister solundan.
İnsanın görüş ve düşüncelerinin bu kadar değişken olması onun o an içinde bulunduğu psikoloji ile alakalıdır.
Bireylerin yanılması zamanla bütün kalkın yanılmasına yol açar, halkın yanılması da sonradan bireylerin yanılmasına sebep olur. Böylelikle ortaya çıkan bir yanlışlık elden ele geliştikçe gelişir, biçimden biçime girer; o kadar ki işin en uzağındaki tanıkken yakındakinden daha çok şeyler bilir.
Olayı son öğrenen ilk öğrenenden daha inançlı olur. Bunda da şaşılacak bir durum yok, çünkü insan bir şeye inandı mı onu başkasına inandırmayı bir borç bilir. Kolay inandırmak için de anlattığına dilediği gibi çeki düzen vermekten, ona bir şeyler katmaktan çekinmez. Karşısındakinin karşı koyma gücünü kırmak, onun kafasının alabileceğini sandığı gibi konuşmak ister.
Son söz:
“İnsanlara tabiatta adil olarak dağıtılan tek şey akıldır”