SANKO Üniversitesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Başkanı ve Özel Sani Konukoğlu Hastanesi Organ Nakil Merkezi Sorumlusu Doç. Dr. M. Fatih Yüzbaşıoğlu, çapraz böbrek nakliyle uyumsuzluk olan çiftlerin, uyumlu olacak başka çiftlerle eşleştirilme şansının ortaya çıktığını belirterek, “Bu sayede her iki çift arasında böbrek değişimi yapılarak her iki alıcıya da yüksek başarı oranı olan bir böbrek nakli ameliyatı yapılması sağlanmış oluyor” dedi.
Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, dünyada her yıl çok sayıda insanın organ yetmezliği ile karşı karşıya kaldığını, ancak verici sayısının yeterli seviyede olmamasının organ nakline olan ihtiyacı gün geçtikçe artırdığını, kadavradan yeterli bağışın yapılmamasının ise canlı vericilerden nakil yapılmasını zorunlu hale getirdiğini söyledi. Özel Sani Konukoğlu Hastanesi’nin Türkiye’de özellikle Güneydoğu’da önemli bir sağlık sorunu olan organ nakli konusunda çok ciddi ve başarılı çalışmalar gerçekleştirdiğini ve bu alanda önemli bir açığı kapattığını kaydeden Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, şöyle devam etti:
“Günümüzde böbrek nakli yüzde 98 başarı oranı ile gerçekleştiriliyor. Ancak kan grubunun uyumsuz olması veya cross tetkiklerinin olumsuz gelmesi sebebiyle organ reddi yüksek nakillerde başarı oranları yüzde 80’lere düşüyor. Çapraz böbrek nakliyle uyumsuzluk olan bu çiftlerin, uyumlu olacak başka çiftlerle eşleştirilme şansı ortaya çıkıyor. Bu sayede her iki çift arasında böbrek değişimi yapılarak her iki alıcıya da yüksek başarı oranı olan bir böbrek nakli ameliyatı yapılması sağlanmış oluyor.”
KAN GRUBU UYUMU OLMAYAN ÇİFTER
Çapraz naklin özellikle kan grubu uyumu olmayan çiftler için önemli bir kazanım olduğunu anlatan Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, çapraz nakil ile en kısa sürede ve uygun bir çifti bulunan kan gruplarını şöyle sıraladı:
“Alıcı A - Verici B: Kısa sürede alıcı B - verici A ile eşleşebilir
Alıcı B - Verici A: Kısa sürede alıcı A - verici B ile eşleşebilir
Alıcı 0 - Verici A veya B: Cross tetkiki uyumsuz bir çift ile eşleşmelidir
Alıcı 0 - Verici AB: En zor eş bulunan durumdur.”
Çapraz nakil programının sadece kan grubu uyumunu değil aynı zamanda doku uyumunu da artırmak için önemli bir olanak sağladığını vurgulayan Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, böbrek kardeşliği için eşleri bir araya getirirken doku uyumu, vericilerin yaşı ve cinsiyeti gibi nakledilecek böbreklerin benzer özelliklerde olmasına dikkat edilmesi gerektiğini bildirdi.
Böbrek kardeşliğinin sadece AB0 kan grubu uyumsuzluğunu çözmek için değil, aynı zamanda cross tetkiki uygunsuz çıkan çiftlerin nakil olmasını sağlamak amacıyla da önemli bir şans sağladığını ifade eden Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Nakil için alıcı ve vericinin kan grubu da dâhil olmak üzere her şeyin uyumlu olduğu, ancak yapılan kros tetkiki sonucuna göre yakınından böbrek aldığı takdirde şiddetli rejeksiyon gelişeceği için bu naklin mümkün olmadığı çiftler mevcut. Örneğin alıcının A, vericinin 0 olduğu ve alıcıdaki antikor yüksekliği sebebi ile kan grubu uymasına rağmen yakınından böbrek alamayan bir çifti düşünelim. Bu çift, çapraz listede 0 kan grubu olup, vericisi A kan grubu olan bir çiftle nakil gerçekleştirme şansına sahip olabilir. Bu sayede, çapraz nakil listesinde en zor eşleşme şansı bulan 0 kan grubu olan alıcılar için de bir imkân doğar. Yani 0 kan grubu hastalar için uygun çift, cross tetkiki sebebi ile 0 kan grubu vericisinden böbrek alamayan antijen yüklü hastalardan bulunabilir. Böylece, yüksek antijenik yüklü olan bu hastaya, kanında antikorun saldırmayacağı doku grubundan olan vericilerden böbrek sağlanırken, 0 kan grubu olan verici, 0 kan grubu olan diğer alıcıya böbrek verebilir.”
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ BÜYÜK ÖNEM TAŞIYOR
Normal şartlarda insanların başka bir insana karşı kanında antikor gelişmeyeceğini kaydeden Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, bu nedenle organ nakli yapıldığında bağışıklık sisteminin ciddi bir reaksiyon göstermediğinin altını çizdi. Vücutta enfeksiyon yapan bir mikrobun özelliklerinin bağışıklık sisteminde hafızaya alındığını ve o mikrop vücuda girmeye çalıştığında o bağışıklık sisteminin hemen onu ortadan kaldırdığına dikkati çeken Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, şöyle konuştu:
“Ne yazık ki bağışıklık sistemi, ‘Bu organ benim için gerekli, ona dokunmamalıyım’ demez ve aynı mekanizma böbrek naklinde bizim için önemli bir risk oluşturur. Daha önceden bağışıklık sisteminin ‘Bu doku bana ait değil, vücuduma yabancı, onu ortadan kaldırmalıyım’ diye insan dokusuna karşı hafıza geliştirdiği durumlar olabilir. Bağışıklık sistemi, ‘Önceden kan ve kan ürünü verilmesi’, ‘Gebelikler sırasında anne rahminde bebeğin dokularına karşı duyarlanma’ ve ‘Daha önceden organ nakli olma gibi durumlarda daha önceden insan dokusu ile tanışarak güçlü bir savunma yapmaya’ yönelmiş olabilir.”
Bu özel durumları olan kişilerde bağışıklık sisteminin insan dokusuyla karşı karşıya gelerek hafızasına yerleştirdiğini anımsatan Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, bu durumlarda da nakil yapılmasının mümkün olmakla beraber, bağışıklık sistemini çok daha fazla baskılamak gerektiğinin altını çizdi.
ÇAPRAZ NAKİL BÜYÜK ŞANS
Yüksek doz ilaçların ciddi enfeksiyonlar gibi çeşitli sorunlara neden olabileceğini bildiren Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, bu durumda hastanın hayati riskinin arttığını ve nakledilecek böbreğin uzun yıllar çalışmayabileceğini vurguladı.
Bu hastalar için çapraz nakil programının çok büyük bir şans olduğunu hatırlatan Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, çapraz nakille bu hastaların duyarlı olmadıkları dokuları bulunan vericilerle eşleşme olanağı bulduklarını ve bu sayede immünolojik riski yüksek olmayan bir nakile kavuşabildiklerini kaydetti.
Yaşama tutkuyla bağlanmış olan ve böbrek nakli için bekleyen hastalara organ yetersizliğini çözebilmek için mümkün olan tüm olanakların sağlanması gerektiğini belirten Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, sözlerini şöyle tamamladı:
“Çapraz nakil bu amaca hizmet etmek için oluşturulmuştur. Çapraz nakil ile iki böbrek nakli şansı olmayan çifti en güzel paylaşım ile iki nakil olan çifte dönüştürmek mümkün olabilir. Alıcı ve verici arasındaki doku uyumunu daha çok arttırabilmek için de çapraz nakil uygulanması mümkündür. Böbrek nakli olan bir kişiyi daha kazanmak bizim için en büyük heyecandır. Çapraz nakil hakkında bilgi almak isteyenler her zaman bizimle görüşebilir.”