Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. İlhan Özkan anlattı: Robotik diz protezi nedir ve avantajları nelerdir?

Günümüzde yaşam süresinin uzaması ile diz ekleminde görülen kireçlenme (osteoartrit) hastalığı oranında bir artış izlendiğini ifade eden Özkan, hastalığın ilerlediği, günlük yaşamın etkilendiği, ameliyat dışı tedavilerin yetersiz kaldığı aşamalarda diz protezlerinin en önemli tedavi seçeneği olduğunu belirtti.

Özkan, “Robotik diz protezi denildiğinde robotlar tarafından yapılan bir cerrahi girişim değil, diz protezi yapan cerraha yardım eden, ona asiste ederek ameliyatı kolaylaştıran, cerraha yol gösteren bir robotun cerrahi işlem sırasında kullanılması anlaşılmalıdır. Robotik diz protezi ameliyatlarında cerrahi girişim tamamen hekim kontrolünde ve hekim tarafından yapılmakta, ortamda bulunan robot cerraha yardımcı olmaktadır.” dedi.

Özkan, robot yardımlı diz protezi uygulamasının Aydın Medinova Hastanesi’nde 1 Mart 2024 tarihinden itibaren uygulanmaya başlandığını hatırlattı.

Özkan, robotik diz protezi ve avantajlarına ilişkin bilgiler verdi.

“Diz protezi nasıl bir ameliyattır?”

Hekim tarafından muayene edilen, tetkikleri değerlendirilen hastaya diz protezi yapılması kararı verilirse hastanın ameliyat öncesi hazırlıklarına başlanır. Bu hazırlıklar sonrasında ameliyata alınan hastaya anestezi altında diz protezi uygulanır. Diz protezleri uyluk kemiği alt ucuna ve kaval kemiği üst ucuna konulan iki metal parça, bunların arasına konulan ve gerektiğinde diz kapağı kemiği arkasına konulan 2 özel plastik parçadan oluşmaktadır. Bu metal parçaların şekline uygun olarak uyluk kemiği alt ucu ve kaval kemiği üst ucu hazırlanmakta, kemiğin üstüne konulan, içine sokulan kılavuzlar yardımı ile kemiğe istenilen şekil verilmekte ve kemiğin boyutuna uygun olan protez kemik uçlarına kemik çimentosu ile yapıştırılmaktadır. Proteze uygun kemik kesilerinin düzgün yapılması, protezin boyunun uygun tespit edilmesi, kemiğe komşu bağ ve yumuşak dokuların gerektiği kadar gevşetilmesi bu ameliyatın başarısındaki önemli unsurlardır. 

Robotik diz protezi ameliyatı nasıl bir ameliyattır?

Robotik diz protezi ameliyatlarında ameliyattan önce çekilen filmler, tomografiler ile ya da ameliyat sırasında kaval ve uyluk kemiğine takılan sensörler yardımı ile robota ameliyat olacak hastanın kemik yapısı hakkında bilgi yüklenir. Bu sayede robot hastanın kemiklerinin büyüklüğünü, genişliğini, eklem çevresindeki bağ ve yumuşak dokuların gevşekliğini algılar. Bu bilgiler ışığında robot ameliyatı yapan cerraha protezin boyu hakkında öneride bulunur. Sonrasında hareketli bir kol yardımı ile uyluk ve kaval kemiğinde yapılacak kemik kesilerin nereden yapılması gerektiğine kılavuzluk ederek, kesilerin yapılacağı bölgeleri gösterir. Kemik kesiler ve protez boyutu cerrah tarafından kontrol edilir, uygun bulunursa kesiler cerrah tarafından yapılır ve protezler kemiğe yerleştirilir. Özetlersek robotik diz protezi ameliyatlarında robotlar uygulayıcı değil yol göstericidir.

Robotik cerrahinin avantajları, dezavantajları nelerdir?

-Robotik cerrahi ile proteze uygun kesiler hatasız olarak, çok az hata ile yapılabilmekte protezin kemik dokuya daha güvenli olarak yerleştirilmesi sağlanmaktadır. Bu aşamada bacağın şekline karar vermek, kaval ve uyluk kemiği arasındaki açıları, rotasyonları değiştirmek ve istenilen açı değerlerde protezi yerleştirmek mümkün olmaktadır. Hasta için ideal protez yerleşim pozisyonunu belirleyerek protezlerin konulması protez ömrünün daha uzun olmasını ve hastanın fonksiyonlarının daha iyi olmasını sağlamaktadır. 

-Robot yardımlı cerrahiler daha küçük kesilerden yapılabilmekte, daha az yumuşak doku hasarı oluşmakta, robotsuz cerrahi yöntemlerde kullanılan kılavuzlar kullanılmadığından kemik hasarı daha az olmaktadır. Doku hasarının daha az olması daha hızlı iyileşme ve hastanede yatış süresinin kısalması, daha az kanama, daha az ağrı anlamına gelmektedir. 

-Robotik cerrahi öncesinde protezlerin hastalara yerleştirilme şekli hep aynı iken robotik cerrahi ile her hastaya protez farklı şekillerde yerleştirilebilir. Bu da hastaya uygun protez dizilimi, her hastaya farklı protez yerleşimi kavramlarını ortaya çıkarmıştır.

-Robotik diz protezi uygulamalarının en önemli dezavantajı kullanılan ileri teknolojiye bağlı olarak maliyetinin yüksek olması ve bu ileri teknolojinin ancak diz cerrahisi ile uğraşan sınırlı sayıdaki merkezlerde bulunmasıdır.